Tag archieven: Verenigd Koninkrijk

Met brexit begint de normalisatie van het Verenigd Koninkrijk in Europa (Het Financieele Dagblad, 19 juni 2017)

Zo staat het artikel in het FD:

HFD_20170619_0_009_018

Het artikel:

De gedwongen afstand van Nieuw-Guinea in 1962 markeerde het definitieve afscheid van ons koloniale verleden. Nederland zou voortaan een gewoon klein Europees land zijn en geen grote maritieme mogendheid. In 1948 was Indonesië onafhankelijk geworden en daarover was in de jaren daar aan voorafgaand steeds beweerd: Indië verloren, rampspoed geboren. Vandaar dat het Nederlandse gezag dacht na de Japanse capitulatie de draad gewoon weer te kunnen oppakken. De Wederopbouw suggereert dat ons land na de Tweede Wereldoorlog in puin lag, maar dat viel reuze mee. Het gevoel dat het wel zo was, kwam vooral door het afscheid van Nederlands Indië.

De Republiek was eigenlijk vanaf het begin van de achttiende eeuw al geen wereldmacht meer en het heeft ons dus al met al ruim 250 jaar gekost om aan dat idee te wennen en om na 1948 een nieuwe nationale identiteit te ontwikkelen. De Nieuw Guineakwestie was eigenlijk de laatste stuiptrekking van dat koloniale zelfbeeld en het mede door de Verenigde Staten afgedwongen afscheid er van pakte uit als een enorme opluchting. De relatie met de overzeese rijksdelen in de West was netjes geregeld in het Koninkrijks Statuut van 1953 en de onafhankelijkheid van Suriname in 1975 verliep relatief probleemloos. De West heeft nooit die mythische betekenis gehad van de Oost, van Insulinde.

Eigenlijk zijn we in 1962 voor de tweede maal bevrijd, weliswaar wat tegenspartelend, door de Verenigde Staten. Onderwijl was Nederland via onder meer de explosieve groei van de Rotterdamse haven geparenteerd geraakt aan het Duitse Wirtschaftswunder en was het op aandringen van de nieuwe koningin een van de initiatiefnemers van de Europese samenwerking. Het heeft ons geen windeieren gelegd.

Groot Brittannië bevindt zich nog steeds in die koloniale afscheidsfase zoals de reactie in de Britse tabloidpers op de Spaanse claim op Gibraltar in het licht van Brexit toont: Laat de Royal Navy opstomen! Folklore mag wat kosten zoals de Britten hebben laten zien bij de herovering van de Falklands op Argentinië in 1982.

Toegegeven: Die Britse wereldmacht werd na 1700 veel groter dan die van ons ooit was geweest. Dat kwam doordat hun hegemonie vanaf de tweede helft van de achttiende eeuw samenviel met de Industriële Revolutie die, letterlijk, immense hoeveelheden energie en arbeid ontketende en daarmee allerhande nieuwe technologie. Met stoommachines werden op ongekende schaal marineschepen en wapens geproduceerd, productie gemechaniseerd, spoorwegen en kanalen ontwikkeld, industriesteden gebouwd.

Als maritieme wereldmacht en industriële grootmacht hebben de Britten vanaf de achttiende eeuw gefungeerd als geopolitiek contragewicht op het Europese continent. De Britten zagen het al te machtig worden van een continentale mogendheid als een bedreiging van hun maritieme hegemonie. Britse ‘perfide’ diplomatie, wist ook De Gaulle, heeft het uit elkaar spelen van Europese belangen tot grote hoogte geperfectioneerd. Machtspolitiek in een verborgen agenda: dat is precies de reflex die Theresa May nu toont.

De fundamentele fout die zij maakt is dit eenentwintigste eeuwse probleem te lijf gaan met negentiende eeuwse diplomatieke middelen zoals dreigen met het terugtrekken van het Britse inlichtingennetwerk. De hele politieke retoriek suggereert dat de EU als een soort vreemde mogendheid met een bureaucratische bezettingsmacht het VK heeft veroverd. Alsof de Britten niet al die tijd onderdeel waren van die besluitvorming. Sterker: de hele geliberaliseerde interne markt is er na 1990 grotendeels dankzij hen gekomen.

Binnen Europa kun je niet met diplomatieke spitsvondigheden een exclusieve positie veroveren: er wordt net zolang onderhandeld tot de wederzijdse belangen volkomen transparant zijn en dan wordt een compromis gevonden.

De Britten zijn in 1973 niet uit overtuiging in het Europese project gestapt, zoals wij Nederlanders, maar om hun belangen veilig te stellen. Zij hebben naast de EU ‘hun’ Common Wealth. Ondanks hun Gemene Best en hun zetel in de Veiligheidsraad, zijn ze nu eindelijk op het punt beland waarop ze zozeer op zichzelf worden teruggeworpen dat ze zich alleen nog kunnen herdefiniëren als een normaal Europees land. De as Londen-Washington sinds de Koude Oorlog bestaat niet meer. De rol die het driehonderd jaar lang diplomatiek vervulde als geopolitiek contragewicht binnen de Europese machtsbalans bestaat niet meer sinds de toetreding van zeven voormalige Oostbloklanden tot de Europese Unie in 2004 (samen met Malta en Cyprus, twee voormalige Britse kroonkoloniën, en Slovenië – v.h. Joegoslavië). En dan heeft ook de bankencrisis van 2008 de rol die de City of London zich toe eigende als financieel centrum van de wereldeconome in een ander daglicht geplaatst.

Het maatschappelijk aanzien van banken is zwaar aangetast en het is niet ondenkbaar dat de block chain-technologie banken (en andere dienstverlenende intermediairs) grotendeels overbodig gaat maken. Het Verenigd Koninkrijk heeft vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw zwaar ingezet op een spilfunctie in de internationale geldeconomie en zijn industrie verwaarloosd.

Ondanks de dreiging van deze economische kaalslag meent Groot Brittannië zich te moeten bevrijden van een bemoeizuchtige Europese Unie waartoe het ooit bij zijn volle verstand toetrad na, nota bene tot tweemaal toe, door Frankrijk te zijn afgewezen. Waar het VK zich van moet bevrijden is de illusie dat er nog steeds een British Empire is.

Als het ooit echt onderdeel wil worden van de Europese Unie moet het een normaal Europees land worden. Europese samenwerking is vooral een normalisatieproces. Op andere wijze zitten ook de voormalige Oostblokstaten in zo’n normalisatieproces. Het VK lijdt in feite aan het ‘Hotel California-syndroom’: You can check out but you can never leave. Het is een illusie te menen dat met het verlaten van de EU een einde komt aan de ‘bemoeizucht van Brussel’. Het VK is geen schip dat het anker kan lichten en vertrekken.

Duitsland en Japan werden in de Tweede Wereldoorlog verslagen maar ze werden daarmee ook bevrijd van oude elites die deze naties hadden gegijzeld in een achterhaald zelfbeeld van superioriteit. Brexit brengt de Britten op een soortgelijk ‘Stunde Null’, als het verwoeste Duitsland ervoer na de capitulatie in 1945. Alles wat er eens was en dat altijd zo zou blijven, is er niet meer en nu moeten ze helemaal opnieuw beginnen. Het is een moment van ontluistering, maar ook van een hoopvol nieuw begin.

Hoe verder na Brexit: Vervang mcjobs door detailnijverheid (Het Financieele Dagblad, 20 augustus 2016)

De nieuwe kenniseconomie heeft ‘de onderkant’ niets opgeleverd

 

Vervang mcjobs door detailnijverheid

 June 19, 2016. PHOTO: REUTERS/HANNIBAL HANSCHKE http://s1.ibtimes.com/sites/www.ibtimes.com/files/styles/embed/public/2016/06/19/brexit.jpg
Two activists with the EU flag and Union Jack painted on their faces kiss other in front of Brandenburg Gate in Berlin to protest against the British exit from the European Union,

 

Zestig procent van de bewoners van de Midlands, het oude industriële hartland van Groot Brittannië, stemde voor uittreding uit de EU. In de regio Londen stemde zestig procent juist voor blijven. Daarom heeft Theresa May het aanpakken van de sociale tweedeling tussen de financiële elite in Londen en de verarmde industriegebieden prioriteit gemaakt..

 

Maar er dient zich een kans aan voor een industriële renaissance. Niet alleen omdat de financiële economie hevig heeft teleurgesteld, maar vooral omdat de reële economie steeds meer fabricagetechnologie ontwikkelt om de ooit naar Azië verdwenen maakindustrie terug te halen: reshoring. Dankzij machines zoals 3D-printers. De Britse economie gaat meer lijken op de Duitse. Zo zal het Verenigd Koninkrijk naar Europa terugkruipen.

 

Daarom is het met Tweede Kamerverkiezingen in aantocht goed eens na te denken over onze economische koers. Wij deelden met de Britten en Amerikanen een buitenproportioneel grote financiële sector en een voorliefde voor de vrije markt en de kenniseconomie. De modieuze pleitbezorgers van deze kenniseconomie waren in de jaren 1990 onder anderen Michael Porter, George Solow en Paul Romer.

 

Wat deze ook aan vernieuwing heeft opgeleverd, in elk geval bar weinig nieuwe werkgelegenheid. Online taxidienst Uber geeft daarvan misschien wel de beste illustratie. De innovatieve bedenkers worden er schathemelrijk mee, maar de chauffeurs van Uber betalen het gelag. Voor de consument zijn de dalende prijzen een zegen. Maar ze betekenen ook dalende lonen.

 

Veel van die mensen werkten voorheen in de industrie. In een matig betaalde vaste baan met een bescheiden pensioen weliswaar, maar ze hadden in elk geval bestaanszekerheid. Wie toen in de avonduren blokte voor een diploma van de bedrijfsvakschool, lts, mts of hts, kan nu volstaan met een rijbewijs waarmee iedereen met iedereen concurreert.

 

Een industriële renaissance is de remedie tegen deze race naar de bodem en creëert perspectief in de voormalige industriegebieden, de Midlands en de Rustbelt in de V.S waar Donald Trump zijn aanhang heeft. Dat bedoelt Theresa May met ‘A country that works for Every One’. Want dat is kennelijk niet het geval geweest sinds Margareth Thatcher in de jaren 1980 de macht van de vakbonden in de oude industriegebieden brak.

Brussel heeft de euroscepsis gevoed door het Europese project in het teken te stellen van deze nieuwe economie. De kenniseconomie mist tot nu toe het ‘trickle down’-effect. Ze creëert nauwelijks banen aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Maar met de 3D-printer en alle geïnformatiseerde machines die zullen volgen krijgt de ambachtsman gereedschap waarmee hij in prijs en kwaliteit kan concurreren met Aziatische productie. Wil dit idee aanslaan, dan moeten we afscheid nemen van het paradigma van de postindustriële samenleving.

Al in 1984 uitte de gelauwerde econoom James Tobin daarover zijn twijfels:

…we are throwing more and more of our resources, including the cream of our youth, into financial activities remote from the production of goods and services, into activities that generate high private rewards disproportionate to their social productivity.

Hij zei er bij dat hij dit empirisch niet goed kon onderbouwen. Maar in 2012 ondernamen drie medewerkers van het IMF, Jean-Louis Arcand, Enrico Berkes and Ugo Panizza, daartoe een serieuze poging in een werkdocument met de veelzeggende titel Too Much Finance? Volgens hen manifesteren de negatieve effecten op economische groei zich duidelijker naarmate de kredietverlening aan particuliere bedrijven de honderd procent van het bruto binnenlands product nadert. De landen die daar in 2006 (dus voor de bankencrisis) op of overheen zaten zijn IJsland, de V.S. Groot Brittannië en Nederland onder meer. Duitsland, Oostenrijk, Zweden en Italië hadden een relatief kleine financiële sector.

De tegendraadse Ierse financieel journalist Eamonn Fingleton voert al jaren een kruistocht tegen de ideeën van economische mastodonten zoals Michael Porter en Paul Romer, en tegen alle andere adepten van de nieuwe kenniseconomie zoals John Naisbitt (auteur van Megatrends) en de publicist Jeremy Rifkin die de Europese Commissie adviseert. In zijn boek In Praise of Hard Industries – why manufacturing, not the information economy is the key to future prosperity (1999) fulmineert Fingleton tegen wat hij het postindustrialisme noemt.

De industriële aftakeling in het Verenigd Koninkrijk – maar ook in de Verenigde Staten begon in de jaren 1970 met de import van auto’s en elektronica, textiel, uit Azië. Fingleton stelt dat landen als Duitsland, Oostenrijk, Zweden en Zwitserland die hun maakindustrie zijn blijven koesteren, beter presteren in groei, werkgelegenheid en levensverwachting. Deze landen volhardden in weerwil van de heersende neoliberale tijdgeest stug in hun dirigistische en soms protectionistische industriepolitiek.

Fingleton voorspelde het barsten van de dotcombubble in 2000 en schetste ook profetisch hoe de combinatie van steeds ingewikkelder software en financiële deregulatie zou leiden tot een financiële sector met ondoorgrondelijke producten die zichzelf zou opblazen. Het boek eindigt met een soort actieplan voor een industriële renaissance dat niet overtuigt omdat toen, in 1999, de technologie nog niet bestond die bij uitstek geschikt is om het maken van spullen terug te halen uit Azië.

De 3D-printer bestaat voor zeker de helft uit informatietechnologie dus daarmee is Fingletons aanname gelogenstraft dat het met die informatie-economie nooit wat wordt. Maar hij heeft in zoverre gelijk: IT kan nu eindelijk op huiskamerniveau worden gekoppeld aan maakmachines die production-on-demand mogelijk maken tegen tarieven die passen binnen een gezinsbudget en waarvan de investering valt te dragen door het kleinbedrijf. Deze detailnijverheid, deze industriële schaalverkleining, biedt werk aan de voormalige industriearbeider of diens kinderen of kleinkinderen want zolang duurt de industriële teloorgang al. Ze noemen zich digital artisans of in het Frans artisans numeriques; digitale ambacht- of handwerkslieden. Hier, Theresa May, ligt de sleutel voor ‘A country that works for every one’.